Zuiver esthetisch gezien wordt het kruis van de Camargue gevormd door drie drietanden bovenaan, een hart in het midden en vissenstaarten onderaan. Dit kruis is het embleem van de Franse stad Saintes-Maries-de-la-Mer, een belangrijk deel van de Camargue, in de Bouches-du-Rhône.
Voordat we het Camargue-kruis als zodanig bekijken, laten we het eerst hebben over de streek waar het vandaan komt, en meer in het bijzonder over de stad die we zojuist hebben genoemd.
Het is altijd goed om een symbool, religieus of niet, in zijn context te plaatsen om de volledige betekenis ervan te begrijpen. Dat geldt ook voor het kruis van de Camargue.
GEOGRAFIE EN BIJZONDERHEDEN VAN DE CAMARGUE
De Camargue is na de Nijl de grootste mediterrane delta. Het is gelegen waar twee takken van de Rhône de zee ontmoeten. In het noorden ligt Arles, de hoofdstad van de Camargue, in het zuiden de stad Saintes-Maries-de-la-Mer aan de Middellandse Zee. De moerassen en waterrijke gebieden van de Camargue beslaan een deel van de departementen Gard en Bouches-du-Rhône. Ongeveer een derde van de Camargue bestaat uit meren of moerassen.
Dit unieke ecosysteem is een paradijs voor meer dan 350 vogelsoorten, waarvan de roze flamingo de bekendste is. Duizenden flamingo’s kunnen in formatie waden, eten en vliegen in de ondiepe lagunes van de Camargue.
Het is in deze zeer bijzondere biotoop dat het Camargue kruis is ontstaan.
SAINTES-MARIES-DE-LA-MER: ONTSTAAN EN OORSPRONG VAN EEN STADJE IN DE CAMARGUE
Saintes-Maries-de-la-Mer is een stadje dat bij reizigers bekend staat als bestemming van de grootste zigeunerbedevaart en heeft het mooiste kruis van de Camargue.
De stad dankt haar naam aan een middeleeuwse legende die vertelt over de reis van de drie Maria’s: Maria van Clopas, Maria Magdalena en Maria Salome, moeder van de apostelen Jacobus en Johannes. Deze drie vrouwen waren de begeleiders en vriendinnen van een nog beroemdere Maria: de Heilige Maagd, moeder van Jezus Christus.
Enkele jaren later, rond het jaar 40, probeerden de drie vrouwen de vervolging die toen in de stad Jeruzalem plaatsvond te ontvluchten per boot. Volgens sommige bronnen kwamen zij aan op de zuidelijke kusten van wat later Frankrijk zou worden. Enkele archeologische vondsten uit de 15ᵉ eeuw, met name botten en relikwieën, ondersteunen deze stelling.
Laten we echter preciseren dat dit geen feit is waarvan de historici helemaal zeker zijn.
Het doet er uiteindelijk niet toe: het kruis van de Camargue is duidelijk een christelijk religieus symbool, en dit soort verhalen vertelt ons meer over de grond waarin het is ontstaan.
DE MARKIES FOLCO DE BARONCELLI: GROTE BESCHERMHEER VAN DE CAMARGUE
Maar waar komt de geluksbrenger van de Camargue, het kruis van Saintes-Maries-de-la-Mer, eigenlijk vandaan?
De in 1869 in Aix-en-Provence geboren markies Baroncelli was van zowel Italiaanse (via zijn vader) als Franse (via zijn moeder) aristocratische afkomst. Vijf eeuwen lang, van 1469 tot 1908, woonde de familie Baroncelli, hoewel oorspronkelijk afkomstig uit Florence, in de stad Avignon, waar zij het beroemde “Palais du Roure” bewoonde.
In 1895 verhuisde Folco de Baroncelli naar Saintes-Maries-de-la-Mer in de Camargue om een kudde runderen te fokken die hij de Manado sentanco (oftewel “heilige kudde”) noemde.
De markies speelde een actieve rol in het behoud en de bevordering van de plaatselijke Camargue-cultuur. Hij was zeer betrokken bij de traditie van het stierenvechten. Hij besteedde bijzondere aandacht aan het fokken en het behoud van de stierenrassen van de Camargue.
In 1909 richtte hij de Nacioun Gardiano (of “hoedersnatie”) op om de tradities en symbolen van de Camargue te behouden.
Het was met name onder de impuls en het beschermheerschap van deze man dat het kruis ontstond.
HET ONTSTAAN VAN HET CAMARGUE KRUIS
Het Camargue kruis is een prachtig symbool dat de kunstenaar Paul Hermann in 1924 op verzoek van de markies Folco de Baroncelli heeft gemaakt. Het meest emblematische kruis dat de stad domineert werd gesmeed door de ijzerwerker Gédéon Blatière in 1930. Het staat bij de brug van Maure, niet ver van de Mas de Simbeu, de vroegere woning van de markies.
Soortgelijke kruizen, zij het kleiner, zijn op verschillende plaatsen in de stad te vinden. Sommige toeristen organiseren hun bezoek aan de stad graag om er zoveel mogelijk te zien.
De stad werd (en wordt nog steeds) lang gewaardeerd om haar charme. Beroemdheden als Ernest Hemingway, Picasso en Van Gogh zeiden dat ze een speciaal plekje in hun hart hadden voor Saintes-Maries-de-la-Mer.
BETEKENIS VAN HET CAMARGUE-KRUIS
Het Camargue-kruis staat in het algemeen voor drie christelijke deugden die in 1 Korintiërs 13:13 worden genoemd:
“Nu blijven dan deze drie dingen over: geloof, hoop en liefde; maar de grootste daarvan is de liefde”.
We hebben dus :
- Het kruis voor het geloof
- Het anker voor de hoop (dit begrip is ook breder terug te vinden in de kruisen die met de zigeunercultuur worden geassocieerd)
- Het hart voor de liefde (vanuit Bijbels oogpunt synoniem met het begrip naastenliefde).
Deze passage uit de Bijbel leert ons veel over de plaats die we aan de liefde moeten geven, en a fortiori over het Camargue-kruis. Van de drie deugden die dit christelijke kruis ons voorhoudt (geloof, liefde en hoop) is de liefde de belangrijkste.
In feite is liefde (of naastenliefde) de sleutel tot alles, want waar liefde is, kan geen mislukking zijn. Paulus zei dat iemand zijn geestelijke gaven niet kan gebruiken zonder te weten wat het is om lief te hebben. Liefde is superieur aan alle andere gaven en kwaliteiten, want waar liefde is, zullen profetieën ophouden en tongen verstommen.
Liefde gaat boven alles en het is iets wat we moeten leren om werkelijk voor Christus te leven en de mensen om ons heen te helpen.
Na deze analyse is er echter nog één element van het Camargue-kruis dat niet wordt verklaard door de bijbelse interpretatie: de drietand.
Meer precies is het de drietandige vork, een werktuig dat gebruikt werd door de manadiers, de fokkers die in de Rhône-delta paarden en vee moesten leiden.
DE MANADIERS: VERTEGENWOORDIGERS VAN DE GEEST VAN HET LAND
Het Camargue-paard is een van de oudste rassen ter wereld. Al eeuwenlang leven deze kleine paarden in het wild in de vijandige omgeving van de moerassen van de Camargue en de vochtige gebieden van de Rhônedelta. Zij zijn het laatste ras van bereden trekpaarden dat in Frankrijk werd gefokt en hebben lange tijd geholpen bij het beheer van kuddes runderen en stieren.
Dieren zo woest als deze paarden vereisen mannen met karakter om getemd te worden. Natuurlijk was het gebruik van geluksbrenger soms noodzakelijk, en het Camargue-kruis was hier het model bij uitstek.
De ruiters die hen bewaakten werden manadiers of gardians genoemd. In de hele moderne geschiedenis leidden zij de levensstijl die het dichtst aanleunt bij die van de cowboys van het Amerikaanse Westen. Zij leefden een hard leven in traditionele hutten, structuren van één verdieping met rieten daken, geen ramen en deuren afgezet met stierenhorens.
Hun geschiedenis speelt een belangrijke rol in de tradities en de collectieve verbeelding van de Camargue. Dit wordt weerspiegeld in het symbool van het Camargue-kruis.